ترکیه چگونه با دیپلماسی مالی بحران 30 ساله را رد کرد؟ ، رتبه اول صادرات منطقه در دست ترک ها - مجله آیرخ

گروه سیاسی خبرنگاران-پرهام پوررمضان؛ در سال 2003 میلادی که مصادف شده بود با پشت سرگذاشتن بحـران هـای تورم و رکود در دهه های 1980 و 1990 دولتی در ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان بر سر کار آمد که در حکمرانی شیوه اسلامگرایی را در پیش گرفت.

نخبگان سیاسی این دولت از روز های آغازین روی کار آمدن بسیاری از کارشناسان، خبرگان سیاسی و مالی این کشور را دور یکدیگر جمع کردند و از آن ها خواستند که برنامه های مدونی را در جهت برون رفت از شرایط کنونی به عرصه طراحی نمایند. این برنامه ها یک هدف تعیین را دنبال می کرد که از آن جز ارتقای ساختار های رقابتی ترکیه که تضمین نماینده رشد پایدار صادرات است نمی توان یاد کرد.

نخبگان سیاسی این کشور در ابتدا به سیاستگذاری در برطرف تنگنا های صادرات مبادرت کردند که مسئله بسیار مهم و حساس و حیاتی بود با رخداد این اتفاق این کشور شاهد بهبود مزیتهـای رقابتی پایدار شرکت های کوچک و متوسط شد.

مجموع صادرات کالا کشور ترکیه در سال 2017 ، 166 میلیارد دلار بود که همین امر این کشور را به 27 مین صادر نماینده عظیم دنیا تبدیل نموده است. تعداد رایزن های تجاری و مالی در کشورهای منطقه و آفریقا هم بسیار زیاد است.

این نوع از نگاه به اقتصاد به طور آگاهانه یا غیر آن در واقع همان دیپلماسی مالی بود و دولت وقت ترکیه با استفاده از ابزار دیپلماسـی اقتصـادی توانست اقدامات مهمی را از جمله چرخیدن اقتصاد داخلی که یک مسئله مهم یعنی ایجاد ایدئولوژی فراوری را منجر می گردد استفاده کند و به تبع آن راهی بـرای رسیدن به بازار های کشور های سراسر دنیا پیدا کند در نتیجه این امر قطعا دچار رونق داخلی نیز می شد.

یک نگرش صحیحی که در جامعه نخبگانی ترکیه رخ داد این بود که در ایـن دوره میزان رشد سـرمایه گـذاری هـای مسـتقیم خارجی و همچنین سرمایه پذیری های مستمر نیز به پویائی و تحرک اقتصاد داخلی و خارجی این کشور کمـک های فزاینده ای کردنـد و این نوع از سیاستگذاری توانست میزان و تولیـد ناخالص داخلی این کشور در سال های اخیر به رقم بیش از 800 میلیارد دلار نزدیـک کند.

• میزان صادرات ترکیه به دنیا

این اتفاق به قدری جذاب رقم خورد که یک از وزرای سابق مالی این کشور در سال های اخیر از رشد 31 درصدی سالیانه سیاستگذاری های تشویقی در رابطه با سرمایه گذاری خارجی صحبت کرد و در نطقی گفت که ترکیه تنها کشوری است در دنیا که از جـذابتـرین سیستم تشویق به سرمایه گذاری برخوردار است.

شاید در اینجای بحث بهتر باشد کمی در رابطه با نگرش نخبگان سیاسی ترکیه نسبت به مساله مهم سیاست خارجی مطالبی را به عرصه نوشتار بیاورم شاید امروزه با بیانی استوار بتوان گفت که دکترین سیاست خارجی کشو ترکیه، یک سیاست خارجی اقتصاد محور است و در این دکترین نقش دو فرد یعنی رجب طیب اردوغان و احمد داوود اغلو به طرز شایانی قابل ذکر است و این پارامتر به شکلی است که از سال 2003 به بعد نمی توان از نقش داوود اغلو در این دکترین غافل بود.

او در یک نطق در سال های اواخر دهه 80 شمسی کشور ترکیه را به مثابه یک انسان می داند. وزیر خارجه سابق ترکیه در اندیشه فکری خود معتقد است که یک انسان برای قدم نهادن در راستا تکامل باید تمامی اعضای بدنش به درستی کار نمایند و نمی تواند با داشـتن عضـلات قوی همراه با معده ضعیف، و یا قلب مشکل دار و یک مغز متوسط رو به تکامل گام بر دارد. از این رو باید در سیاست گذاری خود به بحث عدالت توجه بیشتری داشته باشیم بنـابراین باید در سراسر کشور فعالیتهای مالی به صورت برابر صورت گیرد تا از این طریق انسجام ملی ترکیه تامین گردد.

هارتلند در ادبیات سیاسی بدین معناست که سرزمینی است که به واسطه داشتن موقعیتی خاص و پتانسیل های خاص جغرافیایی و استراتژیکی چنان مهم است که در صورت فرمانروایی برآن فرمانروایی بر دنیا محقق خواهد شد. از این رو نخبگان سیاسی ترکیه با الهام دریافت از این مفهوم در پی این بودند که ترکیه را به عنوان سرزمین اصـلی بـا هویـت هـای چندگانـه منطقـه ای کـه نمـیتوانـد بـه یـک نقـش تـک گانـه بسـنده کنـند به اذهان دنیایان معرفی کند.

ترکیه یک موقعیت خاص جغرافیایی دارد که این موقعیت یعنی قرار دریافت در منطقه نزدیک به مرکز بالکان، خاورمیانه و قفقاز و بـه طـور کلـی اوراسیا و نیز در کنار منطقه کمربند مدیترانه به سوی پاسیفیک قرار گرفته و همچنین دریای سیاه، مدیترانه شرقی به او یاری شایان و فزاینده ای نموده است تا به یک بازیگر در عرصه بین الملل تبدیل گردد.

امروزه در بیانی محکم و استوار می توان گفت که اگرچه ژئوپولوتیک به عنوان یک بازیگر اصلی در تفکر داووداوغلو بـازی میکرد، اما به وسیله یک پازل به تکامل رسید که قطعات این پازل شامل مواردی همچون اصول لیبرالی از قبیل قدرت نرم، حل منازعات و پیشـرفت برپایـه برد- برد بود که توانست تکمله ای بر سیاست خارجی این کشور باشد.

بنـابراین بر اساس این استراتژی باید بیان نمود که نخبگان سیاسی کشور ترکیه عمق استراتژیک این کشور را مشتمل بر چشم انداز ها و آگـاهی هـای گسـترده بـرای تقویت بازیگری ترکیه در عرصه بین المللی می دانستند البته در این استراتژی نقش تجربیـات تـاریخی امپراطـوری عثمانی نیز بی تاثیر نبود.

• میزان صادرات ترکیه به کشورهای منطقه و دنیا(هر کشوری که پررنگ تر است، میزان صادرات آن بیشتر بوده)

این فرد معتقد است که دیپلماسی مالی صرفا یک مفهوم نظری نیست و باید نسبت به آن دیدگاه صادرات محور داشت و همچنین باید بر جسـتجوی بازارهـای خـارجی جدیـد بـرای محصـولات داخلی و ایجاد بستر جهت واردات کالا های اصلی تمرکز فزاینده ای کرد.

از این رو بخش دیپلماسی وزارت خارجه این کشور با به کارگیری دیپلمات های ماهر تحقق این خواسته و تغییر مهم و بلندپروازانه و همچنین استراتژیک را برای این کشور ممکن ساخت از این رو در نظر نخبگان سیاسی کشور ترکیه در راستای کسب تضمین امنیت و ثبات خود، بایسـتی بیشـترین فعالیـت را در مجاور مرز های خود و همچنین در فضا های هم جوار آن به وسیله دیپلماسی مشـارکتی دنبـال و بـه اقتضای هدف خود، یعنی صلح و امنیت منطقه ای کوشش کند.

شاید در اینجای بحث در رابطه با سیاست خارجی ترکیه این پرسش پیش بیاید که نخبگان سیاسی ترکیه با این ابزار در پی کسب چه هستند اکنون می توان در پاسخی گفت که در واقع هدف آن ها از نظریه عمق اسـتراتژیک، بـه کـارگیری دیپلماسی چندبعدی و دخالت دادن همه مولفه های قدرت این کشور در نظام بین الملل و در نهایت معرفی ترکیه به عنوان قدرت نرم است.

سیاست خارجی ترکیه نیز به تبع این نگرش های نخبگان سیاسی گام ها و اهداف خود را اینگونه سیاستگذاری کرد که در ابتدا گام های خود را به سمت همه مناطق هم جوار بردارد و روابط خود را با همه بازیگران بین المللی به- ویژه روسیه و چین گسترش دهد؛ و در گام بعدی از یکجانبه گرایی پرهیز کند و تنها سیاست وابستگی به روابـط بـا اتحادیـه اروپـا و ایالات متحده را دنبال نکند. از این رو شاهد هستیم که با ترکیب این معیار های چندبعدی، نقش این کشور نیز در مناطقی مانند آسیای مرکزی و خاورمیانه به طور تعیین باید احیا و تغییرات گسترده یابد.

این کشور با سیاستگذاری و اجرای دکترین عمق استراتژیک، دست به طراحی پنج اصل اساسی در سیاست خارجی زد که از این موارد می توان به توازن داخلی بین امنیت و دموکراسی، رسیدن به مشکل صـفر بـا همسایگان، روابـط روزافـزون بـا همسـایگان منطقـه ای و فرامنطقـه ای، سیاسـت خـارجی چندبعـدی و دیپلماسـی متـوازن بـین کشـور های غربـی و کشـور های درحـال توسـعه اشاره نمود.

سوالی که مطرح می گردد این است این عمق استراتژیک با اذهان نخبگان سیاسی ترک چه کرد در پاسخ به این پرسش باید بیان نمود که دیدگاه های اردوغان و وزیر امورخارجه اش موجب تغییر در گفتمان های متفاوتی اعم از چشم انداز ها و به وجودآمدن تصورات جدید در اذهـان سیاست مداران این کشور درباره کشور های منطقه شد.

همچنین توانست با استفاده از راه چاره های جدید گزینه های متفاوتی را در سیاست خارجی این کشور به عرصه تحلیل بگذارد؛ و در طرف مقابل نیز متقابلاً تصمیم گیران سیاست خارجی کشور های منطقه به ویژه خاورمیانه، بالکان و روسیه با توجه به ریشه ها و شـعار های اسـلام خـواهی و صـلح جـوئی دولت مردان جدید، سیاست خارجی خود را براساس تحـولات جدیـد طراحـی کردنـد و به زودی اعتماد متقابل بین طرفین به وجود آمد و راه برای اجرای سیاست خـارجی جدیـد ترکیه براساس همکاری های مالی به دور از مسائل امنیتی هموار شد.

انتهای پیغام/