عبدالوهاب شهیدی، هنرمندی بی جایگزین - مجله آیرخ

نخستین مهمان این برنامه حسن ناهید نوازنده نی بود که سابقه 60 سال دوستی و همکاری با عبدالوهاب شهیدی را داشته است. او درباره خاطرات خود و سلوک هنری این استاد فقید گفت: استاد شهیدی عاشق کار خود بود و در زمینه نواختن عود پیش رو بود. در زمینه آواز نیز همین گونه بود و 21 سال فعالیت در جامعه باربد تاثیر زیادی بر کار او داشت. من کسی را نمی شناسم که هم زمان در نوازندگی و خوانندگی چنین مهارتی داشته باشد.

او با اشاره به اینکه استاد شهیدی عود را ایرانی نموده و از مضراب تار برای نواختن آن استفاده می کرد، گفت: اصولاً کسانی که عود می نوازند از مضراب های پلاستیکی استفاده می نمایند اما تحولی که استاد شهیدی ایجاد کرد این بود که سبک عربی را به ایرانی تبدیل کرد و همان مضرابی که روی تار استفاده می شد به عود منتقل کرد. امروز هم کسانی که عود می نوازند دنباله رو سبک ایشان هستند و به جای عود عربی که مضراب های آن سکته دارد و به هم پیوسته نیست، عود را مانند تار می نوازند.

در بخش دوم این برنامه کیوان ساکت آهنگساز و نوازنده تار درباره ماندگاری آثار عبدالوهاب شهیدی و سایر هنرمندان آن دوران گفت: شرایط اجتماعی هر دوران در خلق آثار هنری، تاثیرگذاری، ماندگاری یا فراموش شدن آن ها نقش مهمی دارد. آرامشی که در آن نسل بود باعث به وجود آمدن آن مجموعه آثار شد. هنرمند از جامعه جدا نیست و از آن تاثیر می گیرد. اگر شرایط سخت یا ناامنی در جامعه یا در راستا فراوری آثار هنری وجود داشته باشد نتیجه خیلی متفاوتی به دست می آید. در دوران استاد شهیدی برای اینکه زندگی هنرمندان تأمین گردد توسط وزارت فرهنگ در ادارات و وزارتخانه های مختلف استخدام می شدند و بدون اینکه در آن اداره ها حضور داشته باشند، به فعالیت هنری می پرداختند و زندگی آن ها نیز تأمین می شد. درحالی که امروز هنرمندان دغدغه تأمین معاش و گذران زندگی دارند. درعین حال پس از خلق هر اثر هنری و ارائه آن در کنسرت، هنرمندان مدتی را صرف این می کردند که روحشان تازه گردد و مطالعه های دیگری داشته باشند و پس ازآن دوباره به خلق اثر هنری بپردازند، درحالی که امروزه شتاب فراوانی در فراوری وجود دارد. در آن روزگار همه هنرمندان درجه یک ما در رادیو و تلویزیون مشغول فعالیت بودند درحالی که امروزه صدا و سیما خود عامل پخش آثار بی کیفیت است.

او با بیان اینکه هیچ جایگزینی برای استاد شهیدی وجود ندارد گفت: در آن دوران هنرمندان با هم زندگی می کردند و آن وابستگی روحی و محیطی که در آن کار می کردند را نمی توان نادیده گرفت. همین ها باعث ایجاد آثاری ماندگار می شد اما هر چه می گذرد می بینیم آثاری که فراوری می گردد حتی اگر در نگاه اول زیبا باشند، یک بارمصرف هستند و عمر آن ها خیلی کوتاه است.

پس ازآن فروغ بهمن پور، از اولین نسل روزنامه نگارانی که پس از انقلاب به شکل تخصصی در زمینه موسیقی مطالبی نگاشته است، درباره سلوک هنری استاد شهیدی گفت: او موسیقی را به خوبی می شناخت، با ظرایف سازی و آوازی آشنا بود و موسیقی مشق هر روزه او بود و در تمام مراحل زندگی خود لحظه ای از موسیقی جدا نبود. همه موفقیت و عزتی که استاد شهیدی در موسیقی داشت مرهون شیوه ای از زندگی است که با زندگی هنرمند امروز متفاوت است.

بهمن پور اضافه کرد: هنرمندی مثل استاد شهیدی هنرش را به بازار نمی فروشد و کاسب کار نیست. او تا آخرین لحظه زندگی از موسیقی ناب فاصله نمی گیرد. پایبندی به این مسائل بسیار سخت است و هنرمند باید مراحل معرفت را طی نموده باشد تا به این صندلی برسد. استاد شهیدی در تمام سال های خانه نشینی اعتراضی نکرد و از چیزی بد نگفت اما امروز هنرمندان جوان و مطرحی را می بینیم که به همه چیز اعتراض دارند و از همه شرایط ایراد می گیرند.

این روزنامه نگار اضافه کرد: استاد صد سال در میان خانواده با نهایت آبرومندی و خوبی زندگی کرد و این هم یکی از رازهای ماندگاری اوست. او به عنوان یک خواننده که نه فقط صدای خوش دارد، بلکه فرهنگ سازی هم نموده است، باور محکمی به موسیقی داشت و همین باور از او آدمی ساخت که علیرغم کهن سالی یک ذهن به سامان و زاینده داشت. او به دلیل فرهنگ خانوادگی خود هیچ وقت درخواستی از کسی نداشت، جز اینکه سر و سامانی به موسیقی داده گردد.

در ادامه پوریا اخواص به عنوان یکی از خوانندگان نسل جوان، درباره ویژگی های آواز مرحوم شهیدی گفت: استاد شهیدی به این نکته توجه بسیاری داشت که خلق زیبایی لزوماً مستلزم پیچیدگی نیست. او ارتباط زیادی با شعر و ادبیات داشت و این اشراف باعث می شد تصویر شعر را هم خود به خوبی درک کند و هم آن را به مستمع منتقل کند. در نتیجه او به خلق نوعی از زیبایی می پرداخت که از هیچ پیچیدگی برخوردار نبود. اگرچه آواز او بسیار تکنیکی بود اما به راحتی تمام آن را ارائه می داد. تحریرهای بسیار ظریفی در آثار او هست که کمتر کسی می تواند آن را تقلید کند و آن هم به علت تمرین بسیار است. این گونه بود که آواز او در میان عموم مردم مقبولیت پیدا کرد و مردم با شنیدن آن می توانستند آرامش بگیرند و به آن هنرمند احساس نزدیکی نمایند.

اخواص درباره تفاوت های نسل فعلی هنرمندان موسیقی با نسل های قبل گفت: وقتی هنرمندان از هم دور می شوند شاهد رخدادهای شگرفی در رشته های مختلف هنری نیستیم. آن اتمسفری که استاد شهیدی در آن حضور داشت باعث شد هنرمندی مانند او رشد کند و به آن پختگی برسد. هنرمندان آن دوران زندگی شان معطوف به هنر بود و همه وقت خود را در این راه صرف می کردند. آن ها خود را موظف می دانستند که تمرین نمایند و ممارست داشته باشند و حقوقی نیز برای آن ها در نظر گرفته می شد که به این جریان یاری می کرد. اما امروزه بیشتر هنرمندان مدرس شده اند و راهی جز این برای امرار معاش ندارند. تدریس به مرور باعث فرسایش می گردد و جلوی خلاقیت و رشد هنرمند را می گیرد. اگرچه فواید و اتفاقات خوشایندی نیز در آن وجود دارد اما باید بپذیریم دوره ای که ما در آن زندگی می کنیم با دوره ای که آن هنرمندان مشغول کار بودند بسیار متفاوت است.