چگونه اعتیاد به شبکه های اجتماعی را کنار بگذاریم؟ - مجله آیرخ

خبرنگاران|امروز که نیمی از جمعیت جهان آنلاین هستند، ما واقعا در عصر دیجیتال زندگی می کنیم. اما این واقعیت که کاربران هر روز وقت بیشتری در فضای مجازی می گذرانند، باعث آشکار شدن روزافزون تاثیرات منفی اینترنت و شبکه های اجتماعی بر زندگی روزمره شده است.

از نگرانی در خصوص حریم خصوصی گرفته تا مزاحمت آنلاین، معضلات هر روز کاربران شبکه های اجتماعی هستند. اما در کنار این نگرانی ها، پژوهش های تازه نشان داده اند که وابستگی کاربران به اینترنت و شبکه های اجتماعی اثر منفی بر روی سلامت جسمی و روانی آن ها دارد.

تازه ترین پژوهش در بریتانیا نشان داده است که اینستاگرام تاثیر منفی بر سلامت جوانان دارد. اسنپ چت در این مطالعه به عنوان دومین شبکه اجتماعی مضر برای سلامت روانی ذکر شده است.

شمار زیادی از کاربران رابطه عشق و نفرت با شبکه های اجتماعی دارند، اما درست مانند اعتیاد به هر چیز دیگری حتی در مواقعی که از شبکه های اجتماعی متنفر هستند، نمی توانند آن را ترک نمایند.

به دنبال بیشتر شدن تاثیرات منفی شبکه های اجتماعی، کاربران بیشتری علاقمند به تنظیم رابطه خود با جهانی آنلاین شده اند. این مطلب پاسخی است به سوال های تعدادی از مخاطبان در خصوص راه های استفاده سالم تر از شبکه های اجتماعی.

دکتر ریچارد گراهام، یکی از مشاوران مرکز ترک اعتیاد اینترنت در لندن، درباره تاثیر شبکه های اجتماعی بر مغز و حالت های روانی کاربران به این نکات اشاره می نماید:

• با اینکه مطالعات نشان داده است که شبکه های اجتماعی می تواند حافظه کاربران را تقویت کند، اما استفاده بیش از اندازه ممکن است باعث ضعیف شدن حافظه و کاهش تمرکز گردد.
• تاثیر شبکه های اجتماعی بر اعتماد به نفس جوانان می تواند مخرب باشد، اگر مدام به دنبال مقایسه خود با دیگر کاربران باشند.

دکتر گراهام و دیگر مشاوران توصیه هایی کاربردی برای کاربران دارند تا رابطه ای سالم با شبکه های اجتماعی داشته باشند:

• مراقب خواب خود باشید. نور صفحه موبایل یا تبلت باعث کاهش فعالیت هورمون خواب می گردد و باعث می گردد که مغز سیگنال بیدار شدن دریافت کند. از حدود یک ساعت مانده به زمان خواب، شبکه های اجتماعی را کنار بگذارید.
• استفاده از شبکه های اجتماعی را به زمان تعیینی محدود کنید، مثلا روزی چهار بار و هر بار فقط یک ربع به فیسبوک سربزنید و سعی کنید این میزان را به مرور کاهش دهید.
• مکان استفاده از شبکه های اجتماعی را محدود کنید. مثلا خودتان را مقید کنید که هیچ وقت در اتاق خواب سراغ اینستاگرام نروید.
• ابزارهای دیجیتال مانند موبایل و تبلت را در ساعات تعیینی از روز از خود دور نگه دارید تا سراغ شبکه های اجتماعی نروید.
• چالش کنترل استفاده از شبکه های اجتماعی را به عنوان یک فعالیت مثبت برای خود و اطرافیان تان جا بیندازید تا انگیزه کافی برای پایبند ماندن به آن داشته باشید،مثلا بگویید که می خواهید تمرکزتان را بالا ببرید.

اگر کاربران بتوانند شبکه های اجتماعی را به نفع خود و برای رسیدن به اهداف زندگی شان استفاده نمایند، توییتر و اینستاگرام و فیسبوک آنقدر ها هم گفته می گردد تاثیر منفی ندارد. کاربران زیادی با استفاده به اندازه و مناسب، اجازه نمی دهند که شبکه های اجتماعی زندگی آن ها را کنترل کند و کنترل استفاده از این شبکه ها در دست خودشان است.

مشاوران علاوه بر توصیه به کاهش استفاده از شبکه های اجتماعی، توصیه هایی هم دارند که کاربران چگونه از شبکه های اجتماعی استفاده نمایند:

• قبل از تایپ کردن فکر کنید. یک قاعده ساده آن است که چیزی را که در گفت وگوی رو در رو به دیگران نمی گویید، در شبکه های اجتماعی هم ننویسید.
• عملکرد خود در شبکه های اجتماعی را حسابرسی کنید. هر از گاهی پروفایل های خود در شبکه های اجتماعی را آنالیز کنید و از خود بپرسید آیا از پیام ها، عکس ها و مطالبی که به طور عمومی منتشر می کنید راضی هستید؟ آیا چهره ای که برای خود ساخته اید با واقعیت زندگی شما منطبق است؟
• خانه تکانی دیجیتال را از قلم نیاندازید. لازم نیست که در همه شبکه های اجتماعی پروفایل داشته باشید. اگر یکی از حساب های شما مدتی است که بی استفاده مانده است، آن را پاک کنید.

اولین گام برای حل هر مسئله، قبول کردن آن مسئله است. باید بپذیریم که وابستگی کلا چیز خوبی نیست. وابسته شدن و اعتیاد در هر شکل و قاموسی، رفتار ناسالمی است. وقتی اسیر شبکه های اجتماعی می شویم، تنها به دنبال این هستیم که ببینیم دیگران در این شبکه ها چه می نمایند و چه چیزهایی را از زندگی شان منعکس می نمایند. در واقع به جای اینکه به زندگی حقیقی اطراف مان دقت کنیم، مدام زندگی را از دریچه صفحات شبکه های اجتماعی نگاه می کنیم. رفته رفته به یک تماشاچی مریض تمام عیار بدل می شویم.

بیایید با خودمان صادق باشیم. آیا ضروری است از هر چیزی که در اپلیکیشن های مختلف روی گوشی و شبکه های مجازی مان رخ می دهد، باخبر بشویم؟ جواب یک نه خیلی عظیم است. ما برای زیستن به هوا، مقداری پروتئین و ویتامین احتیاج داریم نه فیسبوک و اینستاگرام. باید قرار دریافت مدام در معرض نوتیفیکیشن هایی را که دینگ دینگ از راه می رسند و آرامش مان را می گیرند، به فراموشی بسپاریم. وقتی نوتیفیکیشن ها را خاموش می کنیم، تمرکز بیشتری برای انجام امور زندگی روزانه خود خواهیم داشت.

اطلاعیه ها و پیام هایی که مدام روی تبلت و تلفن مان ظاهر می شوند، به ما یادآوری می نمایند که جریان های جدیدی در جهانی مجازی در حال وقوع است و باعث می شوند که احساس کنیم اگر پیام ها و وقایع را دنبال نکنیم، چیزی را از دست خواهیم داد. علاوه بر آن، اگر نوتیفیکیشن ها را خاموش کنیم و به ندرت به گوشی و تبلت مان سر بزنیم، وقتی برای چک کردن پیام ها به سراغ گوشی موبایل برویم، پیام های بیشتری می بینیم که مرور آن ها به یکباره هم وقت کمتری از ما می گیرد هم خرسند ترمان می نماید. قبول دارید وقتی پیام های بیشتری روی تلفن ظاهر می گردد، بیشتر خرسند می شویم؟

وقتی صحبت از گذراندن ساعات طولانی در شبکه های اجتماعی می گردد، همواره دسته ای از افراد هستند که می گویند: خب، اگه نَرَم تو اینترنت، کجا برم پس؟ نه تفریحی دارم، نه کاری، نه هیچی. این دلیل، خیلی غیرمنطقی است. هزار و یک کار وجود دارد که ضمن مفید بودن می تواند اوقات فراغت ما را نیز پر کند. یعنی قبول ندارید که بدون تلفن هم می توان اوقات را خوب گذراند؟ می توانید زبان جدیدی بیاموزید، دوره ای آموزشی ببینید و آینده تان را بسازید، در جهان فیلم های بسیار خوبی ساخته می گردد که با کمی گشت وگذار می توانید از میان آن ها فیلم مورد علاقه خود را بیابید و تماشا کنید.

در واقع بهتر است سرگرمی جدیدی برای خود بیابیم و آن را جایگزین استفاده از شبکه های مجازی نماییم. اگر به درستی از شبکه های مجازی استفاده کنیم، زمان زیادی در اختیارمان خواهد بود. کافی است برنامه ریزی کنیم و به فعالیت هایی بپردازیم که دوست داریم.

خیلی از ما تنها به خاطر دیگران یا پیروی از مد، در شبکه های اجتماعی مختلف حساب های کاربری می سازیم. باور کنید لازم نیست در همه شبکه ها حساب کاربری داشته باشیم. لزومی ندارد که تمام برنامه های رنگارنگ را روی دستگاه خود نصب کنیم و ذهن و زمان خود را بی فایده آشفته کنیم. بهتر است برای مهار اعتیاد به شبکه های اجتماعی، زمان دسترسی خود به اینترنت را محدود کنیم. زمان این محدودیت تا حد زیادی وابسته به میزان اعتیادمان به شبکه های اجتماعی است.

مثلا روزی یک ساعت مشغول کار با شبکه های اجتماعی بشویم و در مجموع به طور هفتگی تنها 7 ساعت را به آن ها اختصاص بدهیم. زمانی که آغاز به کار می کنیم بهتر است از تایمر و زمان سنج برای شمارش مدت زمان مجاز حضور در اینترنت استفاده کنیم. وقتی زمان معین شده به سرانجام می رسد، اگرچه سخت است، اما باید عزم مان را جزم کنیم و گوشی و تبلت را کنار بگذاریم. این تمرین برای تقویت اراده هم بسیار مفید است.

یکی از مهم ترین چیز هایی که این روز ها در صفحات و شبکه های اجتماعی شایع است، انتشار تصاویر و مطالب بسیار بی اهمیت است. باید بپذیریم اینکه شبکه های اجتماعی امکان فیلم برداری از لحظه های مختلف زندگی را در اختیارمان گذاشته اند، لزوما به این معنا نیست که دیگران باید بدانند که ما امشب به کدام رستوران رفته ایم یا در مهمانی تولد خواهرزاده مان چه چیزی خورده ایم. اگر این موضوع را درک کنیم قطعا نیمی از محتوای بی مورد و بی ارزش اینترنت از سطح آن حذف خواهد شد. نکته دیگر این است که آنچه در اینستاگرام و دیگر شبکه های اجتماعی می بینیم، تنها کادر کوچکی از صحنه عظیم زندگی دوستان و آشنایان است که به هیچ وجه ما را در بطن زندگی حقیقی آن ها قرار نمی دهد.

در زندگی واقعی، تمام اتفاقات به انتخاب کاربر و با گذر از فیلتر های رنگارنگ رخ نمی دهند. مریضی ها، ناخوشی ها، دل شکستگی ها و تنهایی، در زندگی واقعی از ما اجازه نمی گیرند که پُست بشوند یا خیر. پس باید بدانیم که شبکه های مجازی واقعی نیستند و تمام واقعیت کاربران را نشان نمی دهند به همین خاطر همان طور که از اسم شان هم تعیین است، نوعی زندگی کاملا مجازی هستند که نباید در آن غرق شد.

برای اینکه ساعات مفیدتری داشته باشیم و از اینترنت و شبکه های اجتماعی نیز به درستی بهره ببریم باید آن را به چشم نوعی جایزه نگاه کنیم. یعنی چه؟ به این معنی که مثل خوردن کیکی خوشمزه در کافی شاپ یا رفتن به سینما به عنوان دلخوشی کوچکی که مسرور می نماید، استفاده از شبکه های اجتماعی را نیز به عنوان یک جایزه ساده بعد از انجام کار های خوب و بالا بردن بهره وری در برنامه های روزانه مان مورد استفاده قرار بدهیم. در واقع رفتن به شبکه های اجتماعی را پاداشی برای خود قرار دهیم که تنها در صورت وفاداری به برنامه های مفید روزانه می توانیم به آن دسترسی داشته باشیم.

ما برای ساختن خاطره های خوش و شاد باید با دوستان و اعضای خانواده مان رابطه های واقعی برقرار کنیم و ارتباط مجازی و ثبت دقیقه های زندگی با عکس سلفی را کنار بگذاریم. به جای اینکه به تعداد دنبال نمایندگان (فالوئر) خود در فیسبوک و اینستاگرام و… افتخار کنیم، باید به استحکام روابطی دوست داشتنی با خانواده و دوستان فکر کنیم. روابطی از جنس واقعیت که باعث می شوند با دیگران گفتگو داشته باشیم، نصیحت کنیم و در جهانیی ملموس همدیگر را دوست بداریم.

به جای اینکه ساعت ها زمان بگذاریم و به فکر این باشیم که در حین ورزش یک سلفی تَر وتمیز از خود بگیریم، بهتر است به باشگاه برویم و با افراد واقعی تماس و ارتباطی تازه برقرار کنیم. راه های زیادی برای پیدا کردن دوستان جدید وجود دارد. مثلا می توانیم مهمانی بگیریم و از دوستان مان بخواهیم که دوستان شان را هم به مهمانی بیاورند.

دقت نموده اید که همواره دوربین به دست هستیم و در جنگل و دریا و هر جای دیگری، به دنبال دریافت عکسی مناسب برای پُست جدیدمان هستیم؟ اگر شما هم دچار چنین اعتیادی هستید باید بدانید که زمان تجدیدنظر در رویکرد و تغییر این شرایط رسیده است.

بیایید در لحظه ها زندگی کنیم. به جای اینکه در پِی عکس دریافت از یک رنگین کمان زیبا باشیم، بهتر است آن را عمیقا در ذهن و جان مان ثبت کنیم.

کافی است یک روز به خودمان مرخصی بدهیم و به دوستان مان بگوییم که مثلا یک روز از شبکه های اجتماعی استفاده نخواهیم کرد. تمام اپلیکیشن ها را پاک کنیم و ببینیم چند ساعت مفید از وقت مان را در این شبکه ها حرام نموده ایم.

وقتی به کنسرت می رویم، لازم نیست تمام مدت دوربین به دست باشیم و فیلم ها را روی شبکه های اجتماعی پست کنیم. لنز هیچ دوربینی، نمی تواند به شفافیت چشم و نگاه ما صحنه ها را ضبط کند.

از همبرگر و کباب و … عکس نگیریم. مخاطبی که این عکس را لایک می نماید نه می تواند تصویر منتشرشده را مزه کند و نه وجود آن عکس در زندگی اش تأثیری دارد. عاقل باشیم.

اجداد ما زندگی شان را بدون رایانه یا شبکه های اجتماعی مجازی گذراندند. حتی خودمان هم در دهه های گذشته به چنین امکاناتی دسترسی نداشته ایم. اما هم ما و هم اجدادمان به بقا ادامه داده ایم. پس زندگی بدون شبکه های مجازی نیز همچنان جریان دارد. بهتر است گاهی به خود استراحت بدهیم و به سراغ هیچ یک از صفحات مجازی خود نرویم.

بیشتر شبکه های مجازی برای قرار دادن انواع محتواهای تصویری یا واژه ای محدودیت هایی دارند. در چنین صورتی، بدیهی است که ما نمی توانیم تمام آنچه را که می اندیشیم و احساس می کنیم، ابراز کنیم. شبکه های اجتماعی جایی برای بیان عقاید نیستند و نمی توان هیچ کس را به طور کامل تنها از روی پست هایش شناخت. اگر دوست دارید از شبکه های اجتماعی به عنوان تریبون و جایگاهی برای بیان نظرات و عقاید خود در زمینه های مختلف بهره ببرید، سراغ وبلاگ نویسی بروید. وبلاگ ها ظرفیت های بیشتری در اختیارتان می گذارند.

خب، حال که صد عیب پیدا و پنهان شبکه های اجتماعی را مطرح کردیم، بد نیست هنر آن را نیز عنوان کنیم. این شبکه ها حاصل ناب ترین افکار و ایده های دانشمندان امروزی جهانی ما هستند. در واقع، ظرفیت شبکه های مجازی بسیار بیشتر از چیزی است که اغلب ما فکر می کنیم. کافی است بدانیم که از خود و از زندگی چه می خواهیم تا بتوانیم بهتر و مفیدتر از اطلاعات موجود در این شبکه ها بهره ببریم یا به دنبال روش هایی باشیم که می توانند به بهره وری هرچه بیشتر شبکه های اجتماعی برای عموم یاری نمایند.

باید در برابر لایک ها و کامنت هایمان مسئولانه عمل کنیم. نگاه کردن و توجه به محتوای بی ارزش افراد در شبکه های اجتماعی شایسته چشمان ما و شما نیست. اجازه ندهیم که وقت مان بی فایده پای چیزی تلف بگردد که هیچ سودی در پی ندارد.

منبع: چطور- بی بی سی