حضور زنان بزرگ تاریخ شیعی در شعر انقلاب - مجله آیرخ

اسماعیل محمدپور در نشست نقش زن در ادبیات پایداری که از سوی معاونت فرهنگی سازمان جهاددانشگاهی گیلان و با همکاری مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان برگزار گردید، به تبیین سیمای زن در شعر فارسی پرداخت و اظهار کرد: در ادبیات فارسی سه نگرش مختلف تحت عناوین زیباخواهانه، منفی و آرمانی به زن وجود دارد که الزاما در تناقض با یکدیگر نیست.

وی ادامه داد: اگرچه واژه زن در آثار سعدی، حافظ، فردوسی، عطار و سنایی اشتراک لفظی دارد، اما نوع تلقی و حضور و بازتاب جلوه های آن بسیار متفاوت است. در واقع در جهان عرفانی و حوزه نگرش عارفان اصلا وجود فیزیکی زن واقعیت ندارد، بلکه بیشتر ساخته ذهن و زمان شاعر است.

این شاعر و پژوهشگر ادبیات با بیان اینکه زن در شعر فردوسی ایفای نقش تاریخی دارد، توضیح داد: این در حالی است که زن در شعر حافظ انعکاس موجودی است که خارج از جهان حس ظاهری در سیالیت ذهنی شاعر حضوری تجریدی دارد.

مدیر ادبیات و انتشارات اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس گیلان بزرگترین شاخص و جلوه زن در شاهنامه را موجودی خردمند، هنرمند، صاحب رای، وفادار به شوی خویش و در مواردی هم فتنه انگیز دانست و اضافه نمود: از جمله مهمترین صفاتی که شاعر در شاهنامه برای زنان قائل بوده، اصالت نژاد است. نکته دیگر اینکه در شاهنامه و به استناد آنچه که حکیم طوس به قالب شعر ریخته زنان به لحاظ اظهار نظر و عقیده مانند مردان بودند.

وی آثار نظامی را آیینه آرمانشهر ادبی زنان دانست و متذکر شد: در منظومه های نظامی سه نوع عشق اعم از قهرمانانه، اندوهبار و زمینی دیده می گردد. نگرش آرمانی به زن عمدتا در متون روایی و داستانی ادبیات فارسی ظهور و بروز یافته است و شاعر یا داستانسرا با چنین نگرشی به بازآفرینی آرمانی زن می پردازد و صرف نظر از اینکه تلقی عرفی و سنتی از وی چیست، از او مثل اعلای خلقت می سازد.

محمدپور با بیان اینکه زن در نگرش آرمانی یک معشوق، مادر، مربی، سیاستمدار و حکیم است، ادامه داد: از مهمترین نقش های زنان، نقش مادری و تربیت فرزند است لذا در شعر سعدی مادر، پندآموز فرزندان به ویژه دختران است و رموز زندگی همچون صرفه جویی در روز آسانی و توشه نهادن از بهر تنگدستی و در جهان به فکر آخرت بودن را به ایشان می آموزد. در واقع از دیدگاه سعدی وجود مادر نعمت الهی است که باید شکر آن را به جای آورد.

وی با اشاره به سیمای زن در شعر شاعران عصر مشروطه و پس از آن، تاکید نمود: در شعر معاصر گاه با زنانی روبرو می شویم که از لحاظ صبر طولانی شان توصیف شده اند و دل به روزهای خوش آینده سپرده اند.

این شاعر گیلانی با بیان اینکه فداکاری و صبوری زن در شعر امروز صندلی خاصی دارد، گفت: یکی از زنان که در ادبیات نماد صبر و استقامت شمرده شده، حضرت زینب کبری(س) است. ایشان در حادثه کربلا مافوق بشر به نظر می رسد؛ زنی که در برابر همه بدی ها همچون کوهی مقاوم و پایدار است.

مدیر ادبیات و انتشارات اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس گیلان زن اسطوره ای و فرازمینی، زن زمینی با رنگ و بوی معنوی و زن با نگاهی غیر انسانی و جنسی را سه چهره به تصویر کشیده شده در شعر شاعران معاصر دانست و اظهار کرد: شعر پس از انقلاب اسلامی شعری با ویژگی های خاص است. از جمله این ویژگی ها، نگاه شاعران این دوره به زن است؛ نگاهی که در طول تاریخ ادبیات ایران بی نظیر و یا کم نظیر است.

وی با بیان اینکه عشق مجازی در سال های آغازین انقلاب و دوران دفاع مقدس مجالی در شعر معاصر نیافت، بیان کرد: با فروکش کردن شعله جنگ، گاه جرقه هایی از عشق مجازی در ورطه شعر نمایان شده است.

محمدپور ادامه داد: زن آنچنانکه حماسه می آفریند و در عشق بزرگ و اساطیری می گردد، در جنگ نیز اسطوره گذشت و دلاوری و مردانگی می گردد.

این شاعر و پژوهشگر ادبیات با بیان اینکه زنان بزرگ تاریخ همواره در ادبیات فارسی حضور داشته اند، اعلام کرد: شعر انقلاب که شعری متعهد و شیعی است از بانوان بزرگ دین به ویژه از زنان بزرگ شیعه بهره جسته است لذا شعر انقلاب به ویژه شعر دهه اول به جهت همزمانی و همسویی با جنگ، از بین زنان برتر عالم زینب(س) را برگزیده و شاعران بیشترین سروده های حماسی خود را نثار ایشان نموده اند.