ماجراجویی در تپه حصار دامغان - مجله آیرخ

قبل از این که به گردش در این منطقه بپردازیم بیایید تا کمی درباره تاریخ تپه حصار دامغان بدانیم. همانطور که گفتیم، تپه حصار دامغان در 2 کیلومتری شهر دامغان نهاده شده است و در استان سمنان واقع شده است. بر اساس اعلام آنالیز های باستان شناسان، قدمت تمدن در این تپه باستانی و قدیمی به اواسط دوره هزاره پنجم قبل از میلاد بازمی گردد و تا 1700 سال قبل از میلاد مسیح نیز زندگی در آن جریان داشته است.

البته باید دوره زندگی در این تپه را محدود به همین زمان بدانیم زیرا از آن موقع به بعد خالی از سکنه شده است و دیگر کسی در آن زندگی نکرده است. این تپه تاریخی از سال 1930 میلادی مورد آنالیز نهاده شد و البته هنور برخی از رازهای آن پنهان مانده است که با کمی ماجراجویی حتی می توانیم اگر علم باستان شناسی داریم، شاید برخی از آن ها را کشف کردیم. تپه حصار دامغان دارای 3 بخش است که عبارتند از حصار 1، حصار 2 و حصار 3. در بخش حصار یک، قدمت به بین سال های 4200 تا 3500 قبل از میلاد مسیح باز می گردد و معرف اولین ساکنین این منطقه می باشد. سفال حصار یک سفالی نخودی رنگ است که احتمالا از سیلک و یا چشمه علی ترکیب شده است و به تدریج تحت نفوذ سفال های نخودی رنگ نهاده شده است.

تمدن حصار 1 در واقع همان تمدنی است که نام آن از این دوره تپه حصار گرفته شده است و ارتباطی با تاریخ طبقات بعدی تپه حصار ندارد. تمدن حصار نشان دهنده تمدن سفال نخودی رنگ در این منطقه می باشد. در ساخت خانه های آن از نظم خاصی استفاده نشده و نقشه معینی نیز ندارند.

در منطقه حصار دو، نشان داده شده است که زندگی برای سال های کوتاهی در این حصار جریان داشته است و در این لایه سفال خاکستری رنگ و با پایه بلند و لبه هموار و کف صاف مشاهده می گردد که نشان از پیشرفت صنعت در این دوره دارد. آثار دوره اول و دوم با یکدیگر شباهت هایی دارند ولی در کل کاملا با یکدیگر متفاوت هستند.

در این دوره خانه ها اکثرا چهار گوش ساخته شده و یک اتاق مرکزی به عنوان آشپزخانه یا اتاق نشیمن مشاهده می گردد. اتاق های دیگر بدون رعایت کردن نظم معینی در اطراف آن ساخته شده اند. و در آخر در منطقه حصار سه، خواهید دید که درباره تاریخ این دوران نظریه های متفاوتی وجود دارد زیرا برخی آن را متعلق به دوران دوران آکاد در بین النهرین می دانند و گروهی دیگر قدمت این طبقه را اینگونه بیان می نمایند که نمی تواند قدیمی تر از 2000 سال پیش از میلاد باشد. آثار در این دوران دچار تحول عظیمی شده اند و ساختمان سوخته نیز متعلق به این دوران می باشد. آنالیز های باستان شناسان همچنان نشان می دهد که تپه حصار دارای یک منطقه صنعتی در محدوده خود نیز بوده است.

این منطقه صنعتی دارای آلودگی بسیار زیادی بوده است زیرا آثار آن تا 100 متر دورتر نیز در این منطقه قابل مشاهده است. در اواسط این دوره صنعت فلزسازى با پیشرفت بسیار زیادی درتپه حصار دامغان روبرو شد. در آن موقع انسان ها توانستند تا مس را ذوب نمایند و براى کاربردهای مختلفی از آن استفاده نماید و به همین دلیل از نشانه های این عصر در این منطقه بسیار زیاد است.

وسایل مسى که به کلى جایگزین ادوات سنگى شد و چاقوها و قلم هاى مسى زیادی هم در این دوره ساخته شد و انواع مختلف سوزن ها و درفش هاى مسى نیز ساخته و فراوری شد. ماجراجویی باستان شناسانی که همچون ما به تاریخ و مکان های باستاین علاقه داشتند باعث شد تا امروز بدانیم که به طور کلی مردم در آن موقع از زندگی آرامی برخوردار بودند زیرا یکی از نشانه هایش این است که اسلحه های زیادی در این مکان به جای نمانده است.

از دیگر ویژگی های مردم این منطقه این است که خورشید برایشان نماد ارزشمندی بوده است. در دهه 1930 میلادی، دکتر اشمیت باستان شناسی آلمانی تصمیم گرفت تا تپه حصار دامغان را مورد کاوش قرار دهد و رازهای آن را کشف نماید. یکی از مهم ترین دستاوردهای این پروفسور آلمانی، کشف قلعه ای بود که معین بود که به آتش کشیده شده است.

در میان بقایای سوخته این قلعه اجساد تیکه شده ای کشف شد که بعدها معین شد که با تهاجم نخستین پدید آورندگان عصر آهن به این روز افتاده اند! ماجراجوییمان کمی رنگ و بوی خشونت به خود گرفت اما باید این را درباره پروفسور اشمیت بدانید که وی کاوش تپه حصار دامغان را نیمه کاره گذاشت و بقایای قلعه را در زیر خاک مدفون کرد.

تپه حصار در دوره های دیگر و در سال های 1355 و 1373 مجدد مورد آنالیز باستان شناسان نهاده شد. در این حفاری ها سه طبقه اصلی حفاری شد که هر طبقه شامل چند لایه باستانی می باشد که ابعادشان همانطور که بالاتر شرح دادیم، کشف شد.

در کاوش های انجام شده به وسیله اشمیت معین شد که یکی از معروف ترین بناهای تپه حصار دامغان در پشت خط راه آهن امروزی واقع شده است. این ساختمان را می توان مهم ترین بخش حصار دانست که بر اثر به آتش کشیده شدن از میان رفته است و معین نیست به وسیله حمله کدام یک از مهاجمان از میان رفته است.

در کاوش های اشمیت در این ساختمان مقادیر فراوانی اشیای طلایی، نقره ای، سربی و انواع زیادی مهرها به همراه 11جسد سوخته مچاله شده و صدها پیکان سنگی به دست آمده که نشان از یک جنگ خونین دارد. فرهنگ تپه حصار دامغان با هجوم بیگانگان از سمت شرق نابود شده است و فقط در شاه تپه و تورنگ تپه ادامه پیدا می نماید. حدود 1900 پیش از میلاد را می توان خاتمه فرهنگ حصار به شمار آورد. در دوره بعدی سفال نارنجی جایگزین سفال حصار می گردد.