هنر فراوری صنایع دستی از کاه برنج - مجله آیرخ

به گزارش خبرنگاران ساقه برنج، کاه و ضایعات برنج همواره برای کشاورزان دردسرساز بوده و پس از برداشت این ضایعات را جمع آوری نموده و چون دورریختن آن باز هم دردسر داشته؛ آن را می سوزاندند درحالی که سوزاندن کاه برنج موجب می شده تا زمین دیگر مانند سابق توان حاصلخیزی نداشته باشد. بعضی از این اقدام کشاورزان که از روی اجبار انجام می گردد با عنوان زرسوزی یاد می نمایند.

آنالیز این موضوع در کشورهای دیگر نشان می دهد که کشاورزان خارجی اصلاً به کاه برنج به عنوان ضایعات نگاه نمی نمایند بلکه از آن بهره های دیگری می برند. به عنوان مثال در کشورهای دیگر جشنواره ای برای آن برپا و موجب جذب جهانگرد می گردد جشنواره هایی که از کاه یا ساقه های برنج و گندم مجسمه های کاه می سازند و به مسابقه می گذارند.

ایجاد فضای مناسب برای بازدید و نشاط آور، استفاده از ضایعات کشاورزی بخشی از بهره ای است که کشاورزان از جشنواره کاه برنج و گندم می برند. کاربری دیگر این افراد، تهیه خاک ارگانیک است. این خاک را مازندرانی ها هم فراوری نموده اند.

اما اقدام جدیدی که مازندرانی ها انجام داده اند؛ تهیه خمیر کاغذ از کاه برنج است. از چند سال پیش این اتفاق در گیر و دار تجربه بوده است تا اینکه در نمایشگاه صنایع دستی جنگل های هیرکانی که در ساختمان وزارت میراث فرهنگی برپا شد؛ یک فارغ التحصیل رشته هنرهای اسلامی از این فراوری خود رونمایی کرد. سپیده منادی توانسته بود از کاه برنج؛ کاغذ قابل شستشو بسازد و آن را در نمایشگاه عرضه کند.

سپیده منادی در این باره به خبرنگار مهر گفت: یکی از معضلات شهرهای شمالی که منبع بزرگ تأمین برنج کشور هستند این است که در زمان برداشت برنج، کاه یک دردسر بزرگ برای شالیکار است. برای خلاصی از کاه، شالیکارها آن را آتش می زنند که موجب آلودگی زمین و محیط زیست می گردد. از طرفی منبع اصلی فراوری کاغذ درخت است ولی ما خواستیم کاری نو انجام دهیم. به همین علت روش های تهیه کاغذ از کاه را امتحان کردیم.

منادی گفت: من در دانشگاه کاغذسازی خوانده بودم و در رشته هنرهای اسلامی نیز فارغ التحصیل شدم همواره نیز دغدغه خرید کاغذ را داشتم. به همین علت از کاه گندم نیز استفاده کردم تا ببینم آیا می توان از خمیرش برای کاغذ استفاده کرد یا نه.

این هنرمند ادامه داد: کاغذ تهیه شده زبر شد اما زمانی که از کاه برنج استفاده کردم نرم و لطیف شده بود. بنابراین آن را با گرم های مختلف تهیه کردم و دیدم می توان حتی آن را شست یا با قلم های متعدد روی آن نوشت. این کاغذ برای کسانی که با قلم طراحی می نمایند بسیار با صرفه است. ما در واقع کاه برنج را طی فرایندی می پزیم، قالب گیری نموده و بعد به کاغذ تبدیل می کنیم.

وی گفت: ژاپنی ها اولین بار مبدع ساخت این نوع کاغذ بودند اما در کتاب هایی که درباره کاغذهای معروف شرح داده شده نیز خوانده بودم که از سده هفتم و هشتم هجری نیز از کاه برنج در آمل، کاغذ فراوری می کردند و به آن کاغذ آملی می گفتند. ولی نتوانستم ردی از آن پیدا کنم و ببینم آیا هنوز هم این کار را در آمل انجام می دهند یا نه. این کاغذها بسته به اینکه چند گرمی باشند و در چه ابعادی فراوری شوند، قیمت های متعددی دارند. ولی این کاغذها برای کسانی که با رنگ کار می نمایند باید آهار زده گردد به همین علت نرخ آن بیشتر می گردد.

در حال حاضر فرایند فراوری کاغذ از کاه برنج در کارگاه کوچک این هنرمند انجام می گردد و به عنوان صنایع دستی قابل بازیافت و سازگار با محیط زیست شناخته شده است. در واقع می توان گفت که از کاه برنج این بار هم می توان استفاده بهینه ای کرد و حالا با آن یک صنایع دستی فراوری کرد از طرفی چه بهتر بود این اتفاق در سطح گسترده تری بیفتد و حتی از ضایعات شالیکاری استفاده های بهینه دیگری نیز گردد.