دستکند زیرزمینی روستای موغان فریدن - مجله آیرخ

در شهر فریدن و به خصوص روستاهای آن به خاطر شرایط فراهم شده از طریق بستر خاک و زمین موجود، دستکنده ها به وفور یافت می شوند و معمولا هر طایفه دارای یک دستکَند بوده است. اسناد معتبر مبنی بر قدمت این آثار وجود ندارد اما براساس کاوش ها و نظر باستان شناسان قدمت این آثار تا دوره صفویه هم می رسد.

تا به امروز در سطح شهرستان فریدن حدود 500 دستکند شناسایی شده است. از این تعداد چهار دستکند منحصربه فرد هستند که عبارت اند از دستکند شهر دامنه، دستکند روستای موغان، دستکند روستای قوهک و دستکند روستای سواران.

دستکند روستای موغان در نزدیکی رودخانه پلاسجان و در داخل روستای موغان واقع شده است. روستای موغان در بیست کیلومتری مرکز فریدن و 140 کیلومتری غرب اصفهان واقع شده است.

معماری طبقاتی دستکند

از جمله مهم ترین دلایل شاخص بودن این مکان، معماری طبقاتی آن است. به نحوی که این دستکند در 4 طبقه بنا شده و 9 ورودی دارد که تا به امروز 4 ورودی آن مورد شناسایی دقیق قرار گرفته است. تهویه هوای این چهار طبقه، از طریق یک چاه تهویه انجام می گردد که از هر چهار طبقه عبور می نماید.

این شهر زیرزمینی دارای 9 ورودی است، ورودی که برای مسافران و بازدیدکنندگان در نظر گرفته شده است از طبقه دوم آغاز می گردد، از پله های ورودی که پایین برویم، راهرویی با دهانه باریک سمت چپ نیز دیده می گردد و راه کمی مار پیچ می گردد تا به راهرو طبقه دوم که فضا روشن تر است می رسد.

داخل راهرو طبقه دوم آخوره ها نمایان می گردد، در مرکز این راهرو چاهی عمیق وجود دارد که برای تامین آب شرب ساکنان و احشامشان بکار می رفته است.

همچنین در همین بخش از راهرو طبقه دوم، پلکانی وجود دارد که بینندگان را به طبقه سوم هدایت می نماید، در میان این راهرو، چاه تهویه هوا قرار گرفته که نشان از توانمندی معماران سنتی و چیره دست آن موقع دارد.

در سمت راست انتهای سالن طبقه دوم اتاقکی قرار گرفته است که وقتی وارد آن می شویم، در انتهای اتاق حفره ای را مشاهده می کنیم که بر اساس گفته ها، با دست کنده های مجاور در ارتباط است.

با گذر از این یک راهروی باریک، طبقه سوم را مشاهده می کنیم که سقفش نسبت به دیگر طبقات تفاوت دارد، به گونه ای که سقف این طبقه، محکم تر از سقف دیگر طبقات است، انتهای این طبقه نیز یک چاه آب وجود دارد، همچنین در دیوارهای این طبقه غرفه کوچکی برای نگهداری سلاح و عدوات تعبیه شده است.

انتهای راهروی طبقه دوم که نسبت به دیگر طبقات عظیم تر است، پله های کوچکی وجود دارد که بیننده را به طبقه اول هدایت می نماید، در این طبقه شاهد یکی دیگر از ورودی های 9 گانه این دستکند زیر زمینی هستیم و سپس با گذر از ورودی، جایگاهی برای استراحت ساکنان مشاهده می گردد.

معماری این طبقه نیز شبیه دیگر طبقات است، اما نسبت به دیگر طبقه ها اتاقک های محورهای چپ و راست آن کمی بیشتر است. میان این طبقه راهرویی وجود دارد که به طبقه چهارم راه دارد.

این دستکند زیر زمینی که مساحت بیش از 3000 متر را به خود اختصاص داده است، در گذشته برای مقابله با بلایای طبیعی و همچنین هجوم دشمنان و حمله حیوانات درنده ساخته شده است. با توجه به شرایط اقلیمی شهرستان فریدن که زمستان های بسیار سرد دارد، وجود این دستکندها برای حفظ جان سازنده های دستکندها و احشام آ نها ضروری بوده است.

از دیگر ویژگی های این دستکند زیرزمینی، وجود تابستان خنک و زمستان گرم در محیط آن است. با توجه به احداث این دستکند در عمق زمین، دمای هوای آن همیشه در حدود 18درجه است، لذا در ادوار مختلف به ویژه در زمستان احتیاج به سوخت برای گرما نداشته است.