مدون کردن مدیریت روستاها مدیون کوشش های مهدی طالب است، نخستین جامعه شناس عمرانی ایران - مجله آیرخ

جهت دریافت خدمات پتینه کاری چیست با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. هر گونه خدمات رنگ آمیزی با تکنیک های مدرن پتینه کاری را به ما بسپارید.

این همایش به همت انجمن جامعه شناسی ایران، مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی و دبیرخانه دائمی روز ملی علوم اجتماعی ایران برپا شده که دومین پنل آن به بزرگداشت مهدی طالب اختصاص داشت. اسدالله نقدی، زهرا فرضی زاده، حسین ایمانی جاجرمی، اسماعیل شهبازی و تقی آزاد ارمکی سخنرانان این پنل بودند.

فرضی زاده با بیان اینکه طالب جامعه شناسی مبتنی بر میدان بود و کسی بود که در جامعه حضور داشت و جامعه شناس مردم مدار بود گفت: او جامعه شناسی بود که در تحقیقات میدانی شرکت می کرد.

او به آثار مختلف مهدی طالب اشاره نمود و اضافه کرد: ایشان جز معدود اساتیدی است که به تعاون بومی و درون زا پرداخته است و در دغدغه ها و روش ها از همین اصول بسیار استفاده می نماید.

فرضی زاده همچنین به همکاری های طالب با بنیاد مسکن پرداخت و گفت: این مشارکت طالب می تواند سرمشقی برای بازسازی خانه های آسیب دیده باشد البته این تجربه در مرکز مقابله با سوانح طبیعی هم ادامه داشت و امروز می تواند الگویی برای ما باشد.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه طالب مسئولیت های اجتماعی و مدنی مختلفی از سال 51 تا 96 را برعهده داشت و در کنار رسالت معلمی قبول مسئولیت داشت اضافه کرد: طالب پس از بازنشستگی دانشکده را خانه خود می دانست و آن را رها نکرد.

نقدی سخنرانی خود را به میراث دوگانه طالب برای جامعه شناسی و مدیریت شهری و روستایی ایران اختصاص داد و گفت: من سخنم را با نقل قول از بیکن آغاز می کنم که گفت: اگر ما نسبت به نسل های قبل از خود احساس سواد و معرفت علمی می کنیم چون بر شانه های پیشینیان ایستاده ایم و سخن از بزرگان نشانه والایی و توسعه یافتگی است.

او ادامه داد: من افتخار شاگردی ایشان را نداشتم اما از محضر ایشان درس یاد گرفتم و وقتی به پژوهشگری دانشگاه فردوسی رفتم خیلی زود با اساتید مختلفی که در حوزه روستایی کار می کردند آشنا شدم. وقتی من به موسسه کاریز پیوستم طالب رئیس هیئت مدیره بود و من به عنوان یک دانشجوی علوم اجتماعی جوان علاقه مند مدیر موسسه کاریز شدم و از آنجابا شهبازی و طالب آشنا شدم.

او اضافه کرد: طالب نسبت به توسعه روستایی دیدگاه شاخصی داشت و در کنار بزرگانی چون صفی نژاد و غیره از پیشگامان دانش روستایی و مدیریت روستایی در ایران است. بعدها فرصت کردم به همراه طالب به وزارت مسکن و شهرسازی رفتیم. یکی از حوزه های کمتر پرداخته شده درباره مهدی طالب حوزه شهری است.

نقدی با بیان اینکه ما اغلب ایشان را به عنوان جامعه شناس روستایی می شناسیم اما ایشان در حوزه شهری صاحب نظر هستند یادآور شد: توجه به مسائل اجتماعی در شهرسازی را ما مدیون کوشش های طالب هستیم چون او جامعه شناسی را به مسائل شهرسازی آورد و نخستین جامعه شناس عمرانی و شهرسازی است.

به گفته او، طالب مرد مطالعات میدانی بود و این از ویژگی های شخصیتی ایشان بود. او شخصیت علمی بود که پای جامعه شناسانه او در روستا و شهر بود و دغدغدمندانه به این حوزه نگاه می کرد.

نقدی با اشاره به اینکه جامعه شناسی روستایی بر اساس آثار او در پنج محور خلاص می گردد شرح داد: شناخت تفاوت جامعه روستایی و شهری یکی از اصلی ترین محورهای اثار اوست چون جامعه شناسی روستایی و شهری دو روی سکه و مکمل هستند و این محور نخست است. محور دوم از نظر ایشان می گوید که چگونه دهقانان بعد از اصلاحات ارضی به کشاورز تبدیل شدند. بنابراین تغییرات گسترده کشاورزی و کشاورزان ایرانی و تحول علایق و سبک زندگی آنها از دیگر محورهای آثار اوست. توسعه محلی به عنوان یک رویکرد در دانش روستایی محور دیگر آثار دکتر طالب است همچنین توجه به مساله محیط زیست محور دیگر آثار ایشان است.

نقدی درباره کتاب مدیریت روستایی هم سخن گفت و شرح داد: این کتاب از شاهکارهای ایشان است و اثر زیادی بر علوم اجتماعی در ایران داشته است. کتاب های او را معمولا دانشگاه تهران چاپ نموده که نشان از دانش ایشان داشته است. این کتاب وقتی منتشر شد با اشتیاق فراوان از سوی صاحب نظران خوانده شد. ما درباره جامعه شناسی روستایی کتاب های بسیاری داشتیم. اما ما تا آغازین روزهای قرن شمسی حدود 80 درصد جمعیت ما را عشایر تشکیل می دهند و اکنون در آغاز 1400 همه چیز برعکس شده است.

به گفته او، مدیریت روستاها در تاریخ ایران بسیار مهم بوده و روستاییان تاریخ ایران را تغییر می دادند بنابراین مدون کردن مدیریت روستاها کار دکتر طالب بود و بعید می دانم قبل از ایشان مستندسازی از تحولات تاریخ روستاییان در ایران صورت گرفته باشد. پس کتاب مدیریت روستایی جزء کتاب های شاخص ایشان است و او از صدها سال پیش تا انقلاب مشروطه تحول روستاها را دنبال نموده است.

نقدی با اشاره به میراث طالب برای علوم اجتماعی ایران یادآور شد: طالب آدم دغدغه مندی بود و این دغدغه برای آبادانی ایران زبان زد است. ایشان به این دلیل که نهاوند جامعه روستایی بزرگی داشته از نزدیک با محرومیت آشنا بوده اما دغدغه ایشان از زاهدان تا نهاوند است و سربلندی ایران برایش مهم است. او در وصیت خود می نویسد: برای توسعه کشور هر کس باید آنچه را آرزو دارد باید از خود آغاز کند.

آزاد ارمکی درباره میراث مهدی طالب هم اعلام کرد: تمرکز بر حوزه روستا و روی نگردان از مطالعات روستایی ویژگی برجسته ایشان است. متاسفانه محور دادن به روستا از مطالعات علوم اجتماعی در حال حذف شدن است و گویی ما به بهانه دفاع از شهر از حذف شدن روستا دفاع می کنیم.

او تاکید نمود: طالب ناقد مطالعات کمی به صورت رادیکال بود و گاهی در جلسات رسمی این گونه مطالعات را به استهزا می گرفت البته این بدین معنا نبود که روش های کمی آموزش نداده گردد اما ایشان روی مشاهده میدانی و مصاحبه مشارکتی در حوزه مطالعات روستایی برای او اهمیت بسیار داشت.

منصور وثوقی نیز در بخش دیگری از این نشست طی سخنانی گفت: همواره از ابتدای کار در خدمت دکتر طالب بودم. ایشان مطالعات جامعی روی روستاهای ایران به ویژه روستاهای ایلام در سال 1344 داشت که من هم در این جهت با ایشان همراه بودم. در سال های بعدی هم روی تحقیقات روستایی و تحقیقات تعاونی متمرکز بودیم. در سال 1351 در دانشکده علوم اجتماعی باز هم تحقیقات روستایی انجام دادیم.

او با تاکید بر اینکه جامعه شناسی روستایی به محاق نمی رود یادآور شد: اما ساختارهای جامعه روستایی تحول یافته و جمعیت روستایی نسبت به کل جمعیت ایران کاهش می یابد با این وجود ما احتیاج به روستا و خدماتشان داریم. امیدواریم با یاری هایی که به روستا و روستاییان بتوانیم بخش های روستایی را مدرنیزه کنیم به ویژه درباره مساله آب مسائل روستاییان رفع گردد.