خبرنگاران زنده شدن امیدها برای احیای دشت لاله های واژگون کوهرنگ - مجله آیرخ

دشت لاله های واژگون کوهرنگ رویشگاه اصلی گونه های گیاهی لاله واژگون و یکی از جاذبه های دیدنی و توریستی ایران است.

لاله های واژگون از خانواده سوسنیان با اسم علمی Fritillaria imperialis است و نوع ایمپسریال فرتیال آن در بعضی مناطق دنیا وجود دارد، اما گونه پرسیکال آن مختص ایران به ویژه منطقه چهارمحال و بختیاری است.

لاله واژگون که در زبان محلی گل بگریو (گل گریان)، اشک مریم و گل افسانه ای شهرت دارد، در اواخر فروردین ماه به گل می نشیند و به طور معمول تا اواخر اردیبهشت گل های خود را حفظ می نماید.

محدوده ای از دشت لاله شهرستان کوهرنگ در منطقه دوآب صمصامی این شهرستان نهاده شده و طی مصوبه شماره 150 شورای عالی محیط زیست در تاریخ 27 بهمن 1375 با هدف حفاظت از این گونه گیاهی ارزشمند به عنوان یک اثر طبیعی ملی به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است.

همچنین برای جلوگیری از تخریب لاله های واژگون و حراست از این گونه گیاهی نادر، در سال 94 در اقدامی از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و توریستی استان، پرونده ثبت دنیای لاله های واژگون تدوین شد و این اثر طبیعی در فهرست موقت یونسکو به ثبت رسیده است و در لیست انتظار برای ثبت نهایی واقع شده است.

اما با وجود اهمیت بالای این گونه گیاهی از جهات مختلف علمی، محیط زیست و توریستی در سال های اخیر بخش وسیعی از دشت لاله های واژگون شهرستان کوهرنگ تخریب و زنگ خطر انقراض این گونه گیاهی ارزشمند به صدا درآمده است.

کاهش مساحت دشت لاله های کوهرنگ به 400 هکتار

به گفته مسئولان منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری، مساحت دشت لاله های کوهرنگ از سه هزار و 600 هکتار در سالهای گذشته به 400 هکتار در سالجاری کاهش یافته است و در این میان بوته کنی و تخریب انسانی، خشکسالی، آفات و بیماری های گیاهی، تغییر کاربری اراضی، کشت زیراشکوب و چرای مفرط دام این گونه گیاهی نادر و ارزشمند را تهدید می نماید.

به گفته فرماندار کوهرنگ، سالانه 50 هزار توریست از دشت لاله های کوهرنگ دیدن می نمایند اما با تخریب این گونه های گیاهی و شیوع ویروس کرونا 2 سال است که دشت لاله ها قرق می گردد.

مسئولان ابراز امیدواری نموده اند که با قُرق دشت لاله ها بتوان گام مهمی در جلوگیری از تخریب این گونه های گیاهی ارزشمند برداشت و فرصتی برای احیای آن فراهم گردد.

دشت لاله های کوهرنگ در 2 منطقه رویش دارد، یک منطقه در ارتفاعات زردکوه و نزدیکی روستای فخرآباد واقع شده است که ثبت ملی شده است و منطقه دیگر که برای بازدید عموم آزاد است در 12 کیلومتری شهر چلگرد و در مجاورت روستای دیمه واقع شده است.

ثبت اثر ملی طبیعی لاله های واژگون کوهرنگ از سال 75

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری به شرایط اثر ملی دشت لاله های کوهرنگ اشاره نمود و گفت: اثر طبیعی لاله واژگون از سال 1375 به عنوان اثر ملی ثبت شده است و جزو یکی از مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست نهاده شده و تحت حفاظت قرار می گیرد.

محسن حبیبی به شرایط زیستگاهی اثر ملی لاله های واژگون کوهرنگ نیز اشاره نمود و اضافه کرد: این منطقه در ارتفاعات بین 2500 تا 2800 در دامنه های کوه میلی در جنوب رشته زردکوه واقع شده است و دسترسی به منطقه تنها به وسیله راه خاکی روستای فخرآباد و سپس حدود 2 ساعت پیاده روی از این محل امکان پذیر است.

وی ادامه داد: منطقه به صورت گودالی نه چندان عظیم میان کوه است که به آن چال روغنی نیز گفته می­ گردد و آب­ های حاصل از بارندگی های اطراف را به خود جذب می نماید ولی منبع آبی دائمی در آن وجود ندارد.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری، مساحت اثر ملی طبیعی لاله های واژگون کوهرنگ را 379 هکتار خاطرنشان کرد و گفت: این اثر ملی طبیعی در سال های اخیر در معرض تهدید نهاده شده که به ترتیب می توان به تصرفات، تغییر کاربری اراضی و تخریب زیستگاه، شکار و صید، ابنیه و طرح های کلان، چرای مفرط دام، قطع درختان، بوته کنی، کشت زیر اشکوب، بیابانی شدن، خشکسالی و کاهش نزولات جوی و آفات و بیماری های گیاهی اشاره نمود.

حبیبی اضافه کرد: اثر طبیعی، ملی لاله واژگون به چشمه، قنات و آبراهه دسترسی ندارد و تنها منبع آبی آن نزولات جوی است.

وی به تجهیزات و امکانات حفاظتی برای حفاطت از این گونه های ارزشمند اشاره نمود و گفت: یک پاسگاه محیط بانی، ایجاد چارت سازمانی و بکارگیری نیروهای محیط بان در منطقه به تعداد پنج نفر، تجهیز پاسگاه محیط بانی و نصب و راه اندازی پنل خورشیدی برای فراوری انرژی برق از جمله این تجهیزات است.

با وجود اینکه اثر ملی طبیعی از دسترس توریستان به دور است اما دشت لاله های در نزدیکی روستای دیمه چلگرد سالانه میزان 50 هزار توریستی است و بیشترین آسیب را به این گونه های گیاهی وارد می نماید.

کارشناس مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: این منطقه دارای 2 ظرفیت توریستی و مالی برای بهره برداری اصولی گونه های دارویی است اما ورود توریست به این منطقه سالهاست که به تخریب بخش زیادی از دشت منجر شده است.

منصور نجفی با اشاره به کاهش سطح لاله های واژگون در سال های اخیر، توضیح داد: اگر چه مساحت لاله های واژگون در سال های گذشته به سبب پراکندگی نمی توان عدد مشخصی برای آن بیان کرد اما بنا بر آمارهای این اداره کل از حدود 3 هزار و 600 هکتار، به تازگی به 400 هکتار کاهش یافته و این موضوع زنگ خطر انقراض این گونه گیاهی نادر را به صدا درآورده است.

قرق دشت لاله منجر به افزایش تراکم آن شده است

وی ادامه داد: از سال گذشته قرق دشت لاله ها در دستور کار نهاده شد و در طول این 2 سال با ارزیابی های صورت گرفته تراکم لاله ها در شرایط بهتری نهاده شده و اگر این قرق چند سال ادامه یابد می توان به حفظ و افزایش تراکم این لاله های واژگون امیدوار شد.

کارشناس مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری خاطر نشان کرد: این در حالی است که بازگشت به سطح سال های گذشته امکانپذیر نیست چرا که بسیاری از این مناطق به مستثنیات تبدیل شده است و امکان احیای لاله ها در این مناطق وجود ندارد.

نجفی اضافه کرد: چنانچه بتوان با مدیریت موضوع توریستی دشت لاله ها و جلوگیری از تماس مستقیم توریستان با لاله ها اقدام کرد و همین 400 هکتار باقی مانده را نیز حفظ کرد و بر تراکم آن اضافه کرد می توان از انقراض این گونه گیاهی ارزشمند جلوگیری و از آن برای نسل ها آینده حراست کرد.

شهرستان کوهرنگ در 80کیلومتری مرکز چهارمحال و بختیاری واقع شده است و سرچشمه کارون و زاینده رود نیز است.