120 کتیبه فارسی در بنگلادش شناسایی شد - مجله آیرخ

بر اساس اعلام یکی از اعضای هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی، در پژوهش میدانی آنالیز کتیبه های فارسی بنگلادش، نزدیک به 120 کتیبه شناسایی و مستند شد.

مرتضی رضوانفر، مجری طرح و عضو هیئت علمی پژوهشگاه، با اعلام این خبر و با اشاره به اینکه در دوران اسلامی کتیبه های بنایی از لحاظ کیفی و محتوایی به دلایلی از بسامد بسیار بیشتری نسبت به گذشته در کشورهای شبه قاره برخوردارند، به تشریح مهم ترین این دلایل پرداخت.

وی گفت:

بدون شک قدسی ترین هنر اسلامی، خوش نویسی و کتیبه نگاری است؛ نقشی که شمایل نگاری، نقاشی و مجسمه سازی برای عینیت بخشیدن به کلام الهی در معماری هندویی ایفا می نماید، کتیبه و خوش نویسی نیز در معماری اسلامی ایفا می نماید زیرا به علت کراهت و منع بعضی هنرهای تصویری، در برهه ای از تاریخ دوران اسلامی، خوش نویسی این نقش را برعهده می گیرد و عطف به آن، زمینه پیدایش و تنوع خطوط و هنرهای تزیینی پس از اسلام فراهم می گردد.

رضوانفر با بیان اینکه فتوحات اسلامی و ساخت بناهای مختلف مانند مسجد، خانقاه، مقبره، تکایا و مدارس دینی با معماری اسلامی یکی دیگر از دلایل رونق کتیبه در این دوران است، اضافه نمود:

در نهایت دلایل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مانند توسعه عرفان و تصوف اسلامی تاکید بر شناسنامه دار کردن بنا با کتیبه های بلاغی و اخلاقی برای تبلیغ دین با بهره بردن از متن یا ترجمۀ آیات، روایات، اذکار و اشعار را می توان یادآور کرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار کرد:

هم اکنون هیچ محقق یا سازمانی به مشخصات فنی و محتوایی کتیبه های فارسی در دنیا به خصوص بنگلادش، دسترسی ندارد و حتی یک لیست ساده از این مواد پژوهشی موجود نیست، کتیبه ها به دلایل مختلف اقلیمی و حفاظتی در معرض خطر جدی قرار دارند و چه بسا اگر تصویری از آن ها تهیه و مشخصات شان مستند نگردد، مانند بسیاری دیگر نابود شوند و هیچ اثری از آن ها به آیندگان نرسد.

وی با اشاره به اینکه بعضی از دستاوردهای این طرح می تواند به عنوان اکتشاف فرهنگی معرفی گردد، گفت:

با توجه به امضای تفاهم نامه میان رایزنی فرهنگی و گروه باستان شناسی دانشگاه دنیاگیرنگر، تعداد زیادی از دانشجویان در شهرهای خود، محله به محله به جست و جوی کتیبه های عربی، اردو و فارسی پرداخته بودند؛ بنابراین آدرس های زیادی در اختیار داشتیم و باید اذعان کرد این پروژه یک کار گروهی و حرفه ای تلقی می گردد.

این پژوهشگر توضیح داد:

نکته قابل توجه اینکه با توجه به ارائه نشدن گزارش و مقاله درباره کتیبه های فارسی و معماری مشترک در ایران، خوشبختانه تعداد بسیار زیادی کتیبه های فارسی یافت شد که بعضی از آن ها کشف بسیار با ارزشی محسوب می گردد و می تواند زمینه پژوهش های بسیاری در حوزه ایران شناسی در بنگلادش باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه گفت:

بعلاوه ارائه نتایج این پژوهش می تواند بخشی از تاریخ بنگلادش را به عنوان دومین کشور پرجمعیت دنیا اسلام روشن و نقش زبان فارسی، عرفان ایرانی و هنرهای ایرانی در شکل گیری تاریخ دوره اسلامی بنگلادش را نمایان کند.

رضوانفر اضافه نمود:

آنالیز کتیبه های مستند شده می تواند به روشن شدن بعضی موارد تاریک در تاریخ مشترک ایران و بنگلادش نظیر تاریخ و نحوه ورود زبان فارسی و فرهنگ ایرانی به بنگلادش، تحلیل محتوای متون کتیبه ها به منظور تاثیر آرا و افکار عرفای ایرانی، نقش زبان فارسی در توسعه اسلام، طبقه بندی آثار ادبی، مذهبی، عرفانی، اجتماعی و سیاسی و وزن بخشی هریک از موارد، تحلیل هنری خطوط به کار رفته در کتیبه ها و معماری مشترک و گستردگی و پراکندگی آثار و شیوه زمام داری حکام مسلمان در منطقه ها مختلف یاری کند.

وی با اشاره به فعالیت های انجام شده با هماهنگی رایزنی فرهنگی و درخواست گروه های فارسی، طی این پژوهش، به سخنرانی در دانشگاه های چیتاگنگ، راجشاهی و برگزاری کارگاه آموزشی در رایزنی فرهنگی- داکا اشاره نمود و گفت:

آنالیز و مستندنگاری کتیبه های موزه ملی، موزه رانگپور، موزه دانشگاه چیتاگونگ و موزه راجشاهی در این پژوهش انجام شد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه با اشاره به اینکه درمجموع نزدیک به 120 کتیبه شناسایی و مستند شده است، توضیح داد:

شهر داکا و اطراف آن دارای بیشترین کتیبه های فارسی مربوط به دوره گورکانیان و بعد از شهر داکا، شهر راجشاهی و روستاهای اطراف آن، بعلاوه شهر بندری چیتاگونگ و رانگپور دارای بیشترین کتیبه فارسی است.

رضوانفر با بیان اینکه مردم بنگلادش به خصوص قشر تحصیل نموده، جایگاه مهمی برای فرهنگ و مردم ایران قائل هستند، گفت:

همراه با کتیبه ها و معماری مشترک، تعداد بسیار زیادی سکه، سند، نسخه به زبان فارسی در بنگلادش وجود دارد که می تواند زمینه همکاری های مشترک قرار گیرد.

وی در انتها اضافه نمود:

جدای از میراث مادی، تعدادی از مواریث ناملموس مشترک نیز در این کشور احصاء شد و هر یک می تواند زمینه تهیه پرونده های ثبت مشترک در یونسکو باشد.